ساختمان‌های پیش ساخته: کلبه سوئیسی

امروزه اجرای ساختمان‌ها به روش پیش‌ساختگی در اکثر کشورهای دنیا رواج یافته و حتی به کلبه سوئیسی نیز رسیده است. این روش مزایای بسیاری نسبت به ساخت‌و‌سازهای معمول دارد و به سرعت در حال ایجاد تحولی بزرگ در صنعت ساختمان می‌باشد. طراحی و تولید نسل جدیدی از متریال‌های ساختمانی از جمله انواع ساندویچ پانل نقشی اساسی در توسعه ساخت‌ و ساز به روش پیش ساخته داشته است. پیش‌ساختگی یکی از روش‌های اجرای صنعتی ساختمان‌ها است. بکارگیری تولیدات صنعتی و عناصر پیش ساخته در آینده ساخت‌وساز چنان دارای اهمیت می‌باشد که یکی از مباحث مقررات ملی ساختمان (مبحث یازدهم) به این موضوع اختصاص دارد.

افزایش سرعت ساخت و به بهره‌برداری رساندن پروژه در زمانی کوتاه مهم‌ترین مزیت پیش‌ساختگی محسوب می‌شود. تا پیش از این تکمیل یک ساختمان در کمتر از ده‌ روز غیرممکن به نظر می‌رسید. این روش محدود به پروژه‌های مسکونی با متراژ کم مانند خانه پیش ساخته جنگلی و انواع کلبه سوئیسی نیست. در سالیان اخیر احداث برج‌ها و حتی بیمارستان‌های بزرگ با بهره از عناصر پیش‌ ساخته نشان داد که هیچ محدودیتی از جنبه متراژ و کاربری برای پروژه‌های پیش‌ساختگی وجود ندارد. در حال حاضر بیشترین استفاده از این روش ساخت مربوط به کاربری‌های زیر می‌باشد:

• ویلاهای پیش‌ساخته
• کمپ‌های کارگاهی
• درمانگاه‌ها و فضاهای درمانی
• ساختمان‌های راهداری و راهور

ویلاهای پیش ساخته از جمله اولین نمونه‌های استفاده از پیش‌ساختگی در ایران بودند و ابتدا در استان‌های شمالی کشور (گیلان و مازندران) و به خصوص در مناطق جنگلی و نواحی ساحلی اشکال مختلف ویلای پیش ساخته به کار گرفته شدند اما امروزه انواع خانه و ویلای آماده در سراسر مناطق ییلاقی ایران از کردان و طالقان گرفته تا لواسان و دماوند به انتخاب اول سازندگان و کارفرمایان تبدیل شده‌اند.

انواع خانه آماده هم برای استفاده‌های شخصی و هم با هدف ساخت اقامتگاه‌های توریستی به کار گرفته می‌شوند. نمای زیبا، طراحی جذاب و البته قیمت مناسب اولویت‌های اصلی برای خریداران خانه‌های ییلاقی هستند. از همین رو سازندگان و معماران در پی ساخت ویلاهایی مطابق با سلیقه خریداران می‌باشند. نمی‌توان انتظار داشت که تمام کارفرمایان سلیقه یکسانی داشته باشند. انواع ویلای پیش ساخته در ایران عموماً در یکی از سه سبک زیر طراحی و تولید می‌شوند:

• کلبه سوئیسی
• خانه ییلاقی به سبک کلاسیک
• ویلای پیش ساخته مدرن

کلبه سوئیسی چیست؟

کلبه سوئیسی یک نوع از ویلاهای ییلاقی است که شهرت آن بیشتر به علت فرم خاص سقف و نمای زیبای آن می‌باشد. این نوع کلبه نمای مثلثی شکل و سقف شیروانی بلند دارد و در ۱، ۲ یا ۳ طبقه طراحی و اجرا می‌شود. احداث کلبه سوئیسی در اروپا سابقه‌ای چند صد ساله دارد اما رواج طراحی ویلاها به این سبک در سایر نقاط جهان مربوط به چند دهه اخیر می‌باشد. کلبه سوئیسی در برخی کشورها با نام خانه A شکل (A-frame house) شناخته می‌شود.

در مواردی که ساخت ویلایی دنج با مساحت نه چندان زیاد مد نظر باشد خانه سوئیسی بهترین انتخاب است. در گذشته به علت محدودیت عملکردی مصالح و همچنین روش اجرای سنتی، احداث کلبه سوئیسی نیازمند چند ماه زمان و صرف هزینه‌ای قابل توجه بود. اما امروزه و با استفاده از پیشرفت‌هایی که طی نیم قرن اخیر در حوزه صنعت ساختمان حاصل شده‌اند ساخت کلبه سوئیسی پیش ساخته امکان‌پذیر شده است. به منظور ساخت این مدل خانه آماده از مواد و مصالح مختلفی می‌توان بهره برد.

انواع کلبه سوئیسی پیش ساخته

با توجه به فرم و زاویه سقف در این مدل ویلا حداقل عرض (دهانه) باید ۷.۵ متر باشد. زاویه سقف بهینه برای این مدل کلبه ۶۰ تا ۶۵ درجه است و اکثر معماران و طراحان همین زاویه را برای سقف در نظر می‌گیرند. با این وجود پلان، نما، تقسیم‌بندی فضایی و متراژ هر خانه سوئیسی متفاوت است. اما شاخص‌ترین وجه اختلاف میان انواع کلبه سوئیسی پیش ساخته سازه و جنس متریال اصلی به کار رفته در ساخت و تولید آنها می‌باشد. خانه‌های سوئیسی پیش ساخته از این جنبه در ۴ نوع ساخته می‌شوند:

• ورقی (استفاده از ورق‌های فلزی)
• چوبی (بکارگیری الوار و تخته‌های چوبی)
• پانلی (بهره‌گیری از ساندویچ پانل)
• LSF (قاب فولادی سبک)

طراحی کلبه سوئیسی پیش ساخته

در طراحی خانه‌های ییلاقی و ویلا‌ها سلیقه کارفرما و نیازها و خواسته‌های ساکنان آتی کلبه بسیار مهم است. با این وجود رعایت برخی اصول کلی در هنگام طراحی کلبه سوئیسی پیش ساخته می‌تواند به افزایش کارایی و بهبود روابط فضایی کمک شایان کند. در تعیین جهت‌گیری کلبه باید حتماً به زاویه تابش خورشید و جهت بادهای غالب (Prevailing winds) منطقه توجه نمود.

بهتر است در طراحی پلان سرویس بهداشتی و سایر فضاهای خیس در دو طبقه روی هم در نظر گرفته شوند. همانطور که ذکر شد کلبه سوئیسی را می‌توان در ۱ تا ۳ طبقه ساخت اما چه از نظر زیبایی و چه از جنبه عملکردی طراحی این مدل از خانه‌های ییلاقی در ۲ طبقه نتایج بهتری به همراه دارد. با قرار دادن نشیمن و آشپزخانه در طبقه پایین و جانمایی اتاق (یا اتاق‌ها) در طبقه بالا بهترین حالت برای تقسیم‌بندی فضایی محقق می‌شود.

مزایای خانه سوئیسی پیش ساخته با ساندویچ پانل

کارشناسان حوزه ساختمان معتقد هستند که ساندویچ پانل بهترین متریال برای ساخت کلبه سوئیسی پیش ساخته است. در مقایسه با ورق، پنل‌ها هم نصب و اجرای راحت‌تری دارند و هم به عنوان یک عایق حرارتی با کارایی بالا تأمین شرایط آسایش محیطی در داخل ویلا را تضمین می‌کنند. در ساخت کلبه با ورق یکی از مراحل سخت کار نصب عایق پشم سنگ می‌باشد که علاوه بر اینکه نیازمند صرف وقت و هزینه زیادی است برای سلامتی انسان هم خطرناک محسوب می‌شود.

در مقایسه با چوب، ساندویچ پانل قیمت ارزان‌تر و مقاومت بیشتری دارد و کلبه پنلی عمر مفید طولانی‌تر نسبت به ویلای پیش ساخته چوبی خواهد داشت. از طرف دیگر در کشورهایی مانند ایران که منابع چوب محدود هستند بکارگیری چوب در ساخت‌وساز سبب آسیب به محیط زیست می‌شود. در مقایسه با LSF، پنل ساندویچی دارای استحکام بیشتری می‌باشد و همچنین سرعت اجرای کلبه سوئیسی با پانل بیشتر از LSF است.

مراحل ساخت کلبه سوئیسی پیش ساخته

اگر زیربنای خانه سوئیسی کمتر از ۸۰ مترمربع باشد اجرای کامل آن در کارخانه انجام می‌شود و سپس به محل مورد نظر حمل شده و در آنجا نصب می‌گردد. در مواردی که زیربنای کلبه سوئیسی بیشتر از ۸۰ مترمربع است مراحل اجرا باید در محل سایت پروژه انجام شوند. در هر دو حالت باید در محل کلبه سکو یا کرسی ساخته شود و ویلا روی آن قرار گیرد. این سکو همواره از بتن ساخته می‌شود و روی سطح آن چندین پلیت تعبیه می‌گردد تا در ادامه امکان نصب و اجرای ویلای پیش ساخته وجود داشته باشد. ارتفاع کرسی معمولاً بین ۳۰ تا ۸۰ سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود. ساخت کرسی و قرارگیری کلبه روی آن چند دلیل اصلی دارد:

• در مناطق ییلاقی معمولاً سطح زمین تراز نیست و دارای ناهمواری می‌باشد. با ساخت سکو یا کرسی امکان ایجاد سطحی تراز و یکدست فراهم می‌شود.
• بالاتر بودن کف کلبه سوئیسی پیش ساخته از زمین سایت پروژه مانع از نفوذ رطوبت و آسیب‌های ناشی از جریان‌های آب سطحی خواهد شد.
• با ایجاد کرسی ساکنان از منظر و دید بهتری برخوردار خواهند بود و تسلط بصری بیشتری بر محیط پیرامون خواهند داشت.
• ویلای پیش ساخته مانند هر ساختمان دیگری دارای چند جز اصلی می‌باشد. چارچوب سازه‌ای یا همان اسکلت و پوشش جداره‌ها مهم‌ترین اجزا هستند.

کلبه سوئیسی چه در کارخانه تولید شود و چه در محل سایت پروژه ساخته شود، مراحل کار عبارت‌اند از:

• اجرای اسکلت
• نصب پوشش ساندویچ پانل
• جانمایی و تعبیه تأسیسات الکتریکی و مکانیکی
• کفسازی و در صورت نیاز اجرای سقف کاذب
• تجهیز نهایی و نصب درب و پنجره‌ها

قیمت کلبه سوئیسی پیش ساخته

خرید و نصب ویلای پیش ساخته بسیار به‌صرفه‌تر از ساخت کلبه با مصالح بنایی است. از یک طرف حمل آجر، چوب و سنگ به محل پروژه و ساخت خانه ییلاقی با آنها نیازمند صرف وقت زیادی می‌باشد و از طرف دیگر هزینه‌های جاری مربوط به مصرف انرژی در کلبه سوئیسی پیش ساخته بسیار پایین‌تر از ویلاهای اجرا در محل است که به روش بنایی احداث می‌گردند.

نوع و توان تأسیسات سرمایشی و گرمایشی و جنس متریال کفسازی به طور مستقیم بر قیمت نهایی ویلای پیش ساخته اثر می‌گذارد. هزینه اجرای خانه A شکل با مصالح بنایی در اکثر موارد بین ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از قیمت نوع آماده آن با متراژ مشابه و از جنس ساندویچ پانل می‌باشد. قیمت کلبه سوئیسی پانلی به عوامل متعددی از جمله ضخامت پنل‌های مورد استفاده بستگی دارد. برای تعیین ضخامت مصالح و متریال باید به شرایط آب‌وهوایی منطقه توجه کرد.